اختلال دوقطبی شیوع در حدود ۱ یا ۲ درصد دارد. البته قطعا نوع خفیف آن خیلی بیشتر از این آمار است. در واقع ما با اختلال طیف دوقطبی روبرو هستیم و خیلی از افراد به نوع خفیف این بیماری دچار هستند. این بیماری در صورت عدم بهره‌مندی از درمان به‌موقع می‌تواند بسیار مخرب باشد و به عنوان ششمین عامل ناتوان کننده در کل جهان شناخته شده است. اختلال دوقطبی ناشی از ضعف شخصیتی یا نامتعادل بودن نیست بلکه یک بیماری است که قابل درمان است.
بیماری دوقطبی یا بیماری شیدایی
اختلال دوقطبی یا همان بیماری شیدایی نوعی اختلال در رفتار و خلق افراد است که طی آن افراد طی دوره‌هایی به صورت غیر طبیعی یا انرژی بسیار بالایی دارند و مستانه شاد اند یا به شکلی بسیار غیر عادی ناراحت هستند و دچار افسردگی می‌شوند. تغییر خلق و خوی در هر فرد اگر روند طبیعی خود را طی کند مشکل‌ساز نخواهد بود و برای هر فرد لازم است که احساسات خود را در مراحلی که نیاز است بروز کند تا دچار اختلالات روانی نشود. اما اختلال دوقطبی، فرد را به طور غیر طبیعی دچار تغییرات خلقی بسیار بالا یا پایین می‌کند که حالت بسیار بالای آن مانیا یا شیدایی و به حالت پایین آن افسردگی گفته می‌شود.
این تغییرات در خلق و خوی با فعالیت بیش از حد افراد سبب ایجاد مشکل در روابط و امور عادی زندگی افراد دو قطبی می‌شود و از طرفی سطح پایین دوقطبی بودن موجب کم کاری حتی در انجام امور عادی می‌شود و فرد عملا دچار اختلال شدیدی در زندگی شخصی خود می‌شود. اختلال دوقطبی حتما نباید بسیار شدید و هویدا باشد. اغلب افراد به طور خفیف در سطوح مختلف دچار اختلال دوقطبی هستند و خلق و خویشان مداوم در حال تغییر است. اما این خفیف بودن نمی‌تواند تاثیر آنچنانی بر عملکرد روزانه فرد داشته باشد.
دلایل اختلال دوقطبی
همانطور که بالاتر نیز اشاره کردیم، اختلال دوقطبی نوعی تغییر رفتاری-خلقی است که در سطح انرژی افراد تغییراتی غیرعادی به وجود می‌آورد این بیماری که در گذشته به عنوان جنون افسردگی نیز شناخته می‌شد، نوعی اختلال مغزی-رفتاری است که تغییرات شدید در سطح انرژی فرد منجر به مختل شدن امور روزانه می‌شود. اختلال دوقطبی معمولا در دوران جوانی و آغاز بزرگسالی روی می‌دهد. طبق آمار عمدتا افراد دوقطبی از ۲۵ سالگی علائم شایعی ازخود نشان می‌دهند که به مرور زمان بیشتر می‌شود. بیماری دوقطبی بودن تمام شدنی نیست و تا ابد همراه فرد خواهد بود. این به آن معنا نیست که غیر قابل درمان است، اما اگر به موقع درمان نشود، ممکن است عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. دلیل خاص و واحدی برای بروز اختلال دوقطبی وجود ندارد. همواره مانند سایر بیماری‌هایی از این دست، زنجیره‌ای از دلایل می‌تواند منجر به بروز اختلال دوقطبی شود. در ادامه به بررسی دلایل بروز اختلال دوقطبی در افراد می‌پردازیم.
ژنتیک
بهره‌مندی از نوعی ژن خاص موجب بروز اختلال دوقطبی در افراد می‌شود اما این تنها دلیل نمی‌تواند باشد. بعضا در خواهرها و برادران در یک خانواده که فردی از آن‌ها دچار اختلال دوقطبی مشاهده شده که تنها یکی از فرزندان دچار اختلال دوقطبی است و دیگری در سلامت کامل روان به سر می‌برد. البته وجود فردی دوقطبی در خانواده احتمال ابتلای دیگر اعضا را به شدت بالا می‌برد اما بازهم الزاما فردی که در معرض افراد دوقطبی است حتما دچار اختلال مذکور نخواهد شد.
ساختار مغزی
طبق تحقیقات دانشمندان و پزشکان، ساختار مغزی افرادی که دچار اختلال دوقطبی هستند با ساختار مغز افراد عادی تفائت‌های چشمگیری دارد. پژوهش‌ها در این رابطه نشان داده است که افرادی که از اختلال دوقطبی رنج می‌برند، ساختاری متفاوت با سایر افراد دارد. در پژوهش‌های مذکور هویدا شد که ضخامت قشر مغز این افراد در نقاطی نازک‌تر و آسیب‌پذیر است. حتی این تحقیقات نشان می‌دهند که افرادی که دوقطبی هستند، در دوره‌های افسردگی و شیدایی دچار ضعف ادراکی هستند.
اضطراب و ترس
یکی از مهم‌ترین عوامل در بروز اختلال دوقطبی، اضطراب و نگرانی‌های روانی است. تحقیقات نشان داده است که افرادی که در معرض استرس فراوان بوده‌اند، همواره بیشتر از سایر افراد دچار اختلال دوقطبی شده‌اند. این تحقیقات همچنان نشان داده‌اند که نقش محیط خانواده به خصوص اگر محیطی پر اضطراب باشد، احتمال ابتلا افراد به اختلال دوقطبی را به شدت افزایش می‌دهد.
علائم بیماری دو قطبی در دوره مانیا
سرخوشی
در دوره مانیا فرد لزوما شادی بیش از حد و سرخوشی را تجربه نمی‌کند بلکه ممکن است بسیار پرخاشگر و تحریک‌پذیر باشد. در این دوره فرد حداقل سه تا از علائم زیر را دارد: انرژی بیش از اندازه (معاشرت بیش از حد در محل کار یا مدرسه، ممکن است فرد در مراحل اولیه مانیا، پروژه‌های زیادی را شروع کند و بازدهی بالایی داشته باشد ولی بعد از وخیم‌تر شدن مانیا، کارهایش را نیمه‌کاره رها می‌کند) سرخوشی میل جنسی بالا (انجام فعالیت‌های جنسی پرخطر که ممکن است منجر به بارداری و یا بیماری‌های مقاربتی شود)
ریسک‌پذیری بالا
پرحرفی (بلند بلند و تند تند حرف زدن، علاقه به جک گفتن و تکرار کلمات به صورت ریتمیک، اگر کسی جلوشان را بگیرد عصبانی می‌شوند)
ولخرجی
تصمیم‌های ناگهانی (در قضاوت دچار مشکل می‌شوند به همین دلیل ممکن است تصمیم‌های ناگهانی بگیرند و یا دست به کارهایی بزنند که به عواقب آن فکر نکنند این امر می‌تواند منجر به معالمه‌های اشتباه، شکست در روابط و ورشکستگی شود)
دیگر علائم
دست زدن به کارهای پرخطر
میل به مصرف مواد مخدر
اعتماد به نفس کاذب (ممکن است فکر کنند به آن‌ها قدرتی ماورایی داده شده و یا باید زمین را نجات دهند)
تحریک‌پذیری پرخاشگری توهم (جدا شدن از واقعیت، حتی ممکن است صداهایی بشنوند)
نیاز به خواب کم (به طوری که با حدود ۳ یا ۴ ساعت خواب در روز بسیار پر انرژی هستند و یا حتی روزها نمی‌خوابند)
دوره‌های مانیا در صورت عدم درمان ممکن است ۲ یا ۳ ماه ادامه داشته باشد.
علائم بیماری دو قطبی در دوره افسردگی
دوره افسردگی باید حداقل دو هفته ادامه داشته باشد به‌طوریکه در بیشتر روزها و در بیشتر طول روز این حالت با آن‌ها همراه است. در این فاز باید حداقل ۵ تا از علائم زیر را داشته باشند:
خلق افسرده
از چیزهایی که قبلا لذت می‌بردند و برایشان سرگرم کننده بود دیگر لذت نمی‌برند
مشکلات خواب
(اکثرا از بی‌خوابی رنج می‌برند ولی گاهی افراد، زیادی می‌خوابند به‌خصوص در طول روز – برای درمان می توانید از بهترین داروی اختلال خواب استفاده کنید.)
کم و زیاد شدن وزن
کم کردن وزن و یا زیاد شدن وزن (به علت تغییر در اشتها)
از دست دادن انرژی
احساس بی‌ارزشی و گناه (اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند، دچار عذاب وجدان می‌شوند که گناهی مرتکب شده‌اند و سزاوار مجازات هستند)
افکار خود کشی
با توجه به دلایل ذکر شده خطر ورشکستگی، اعتیاد، خودکشی، تصادفات رانندگی، ازدواج‌یا طلاق‌های ناگهانی در این بیماران به وفور دیده می‌شود.
راه‌های تشخیص بیماری دوقطبی
تشخیص بیماری دوقطبی در برخی موارد بسیار دشوار می‌باشد زیرا گاهی فرد بدون هیچ سابقه خانوادگی و تنها با یک افسردگی ساده به پزشک مراجعه می‌کند. در این حالت درصورتی که به اشتباه افسردگی تک قطبی تشخیص داده شود و دارهای ضد افسردگی تجویز شود، فرد به اصطلاح سوییچ می‌کند یعنی به یکباره وارد فاز مانیا می‌شود و دارای انرژی بیش از حد و سرخوشی می‌شود. در این حالت ممکن است خود فرد از وضعیت خود بسیار راضی باشد ولی اطرافیان بیمار با مشاهده این حالت باید سریعا به پزشک اطلاع دهند تا پزشک اقدام به قطع دارو و تجویز داروی جدید برای درمان بیماری دوقطبی نماید.
روش‌های درمان بیماری دوقطبی
بهترین روش درمان بیماری دوقطبی استفاده از داروهای تثبیت‌کننده خلق است. داروهایی مانند: والپرات سدیم، لیتیم، لاموتریژین، کاربامازپین … . داروها بسته به تشخیص پزشک و فازی که بیمار در آن قرار دارد تجویز می‌شوند.
البته ممکن است پزشک از ترکیب رواندرمانی و دارودرمانی برای درمان استفاده کند. در صورت تجویز داروی لیتیوم پزشک آزمایش خون تجویز می‌کند و هر چند ماه یکبار این آزمایش را تکرار می‌کند. در صورت داشتن هر گونه عوارض جانبی، مشکل را با پزشک خود در میان بگذارید و بدون دستور پزشک هرگز داروی خود را قطع نکنید.
خبر خوب است که این بیماری در صورت انجام اقدامات درمانی صحیح توسط روانپزشک حتی در مواردی که بیماری شدید باشد، به شدت کنترل پذیر است و این اشخاص می‌توانند زندگی عادی داشته باشند. جالب است بدانید بسیاری از افراد موفق در دنیا به بیماری دوقطبی دچار هستند و این به علت هایپومانیا (حالت خفیفی از مانیا) است که باعث انرژی بالا، خلاقیت، اعتماد به نفس و عملکرد اجتماعی بالا در این افراد می‌شود. در نتیجه فرد در بعضی از جنبه‌های زندگی‌اش با موفقیت‌های چشمگیری روبرو می‌شود.